BALADAK
Baladen eta kantu narratiboei buruz eskemak egin ditu talde txikietan, horregatik, orain, bakarka azalduko dugu zer dakigun baladen eta kantu narratiboa buruz.
Balada hitza ballade hitzetik dator; lehen kanturako, dantzarako eginak ziren zeuden eta geroago, pieza lirikoak bihurtu ziren.
Baladen gaiak, erlijiosoak eta erromantikoak dira.
Kantu narratiboa, berriz, istorio laburrak dira, ez ditu inguruko gauzak deskribatzen, ez zein denboratan…
Haien egitura, zehazki finkaturiko forma poetikoa dauka. Hau da, ababcb errimaz, lau neurritz edo bertso lerroko igortea bbc.
Askotariko gaietan oinarritzen ziren pieza lirikoak eta istorio laburrak egiteko eta beraien helburua gertaeren berri ematea zen. Hiru eredu zeuden: Epiko liriko (XV-XVI), Eredu Epiko-lirikoa (XVI) eta Eredu lirikoa (XVIII).
Literaturan beti ezaugarri batzuk ditu eta orduan baladen eta kantu narratiboen ezaugarriak azalduko ditut.
Ezaugarriak hauek, hainbat taldetan sailkatuta daude:
Errepikapenak, baliabide erabiliena da, behin eta berriro errepikatzen delako.
Paralelismoa, ideia bat edo egitura sintaktiko bat berriz erabiltzea.
Elkarrizketa, pertsonen arteko hizketa.
Metrika eta errima, bertsoen adierazpena eta errima, antzeko soinuen bitartez sortutakoa.
Balada hitza ballade hitzetik dator; lehen kanturako, dantzarako eginak ziren zeuden eta geroago, pieza lirikoak bihurtu ziren.
Baladen gaiak, erlijiosoak eta erromantikoak dira.
Kantu narratiboa, berriz, istorio laburrak dira, ez ditu inguruko gauzak deskribatzen, ez zein denboratan…
Haien egitura, zehazki finkaturiko forma poetikoa dauka. Hau da, ababcb errimaz, lau neurritz edo bertso lerroko igortea bbc.
Askotariko gaietan oinarritzen ziren pieza lirikoak eta istorio laburrak egiteko eta beraien helburua gertaeren berri ematea zen. Hiru eredu zeuden: Epiko liriko (XV-XVI), Eredu Epiko-lirikoa (XVI) eta Eredu lirikoa (XVIII).
Literaturan beti ezaugarri batzuk ditu eta orduan baladen eta kantu narratiboen ezaugarriak azalduko ditut.
Ezaugarriak hauek, hainbat taldetan sailkatuta daude:
Errepikapenak, baliabide erabiliena da, behin eta berriro errepikatzen delako.
Paralelismoa, ideia bat edo egitura sintaktiko bat berriz erabiltzea.
Elkarrizketa, pertsonen arteko hizketa.
Metrika eta errima, bertsoen adierazpena eta errima, antzeko soinuen bitartez sortutakoa.
OLERKIAOlerkia XIII. mendetik XVII. mende arte ibili zen. Genero lirikoak izan ziren nagusi eta jaietan kantatzen zituzten olerkiak, horregatik orain dauzkagu paperetan idatziak.
Lerro txikiak: sei edo zazpikoak dira. Lerro handiak: hamar edo zortzikoak. Euskal Herrian bazeuden olerkari garrantzitsuenetariko bat, Bernat Etxepare apaiza bazen ere, baina, lehenengo euskal poema liburu bat ekarri zuen mundura; gai erlijiosoak, amodiozkoak, emakumerekiko maitasuna... Urte haietan olerkiak, testu bat bexalaxe idazten zuten, hau da, nik orain idazten ari nazela bezala, baina errimak kontuan hartuta. Geroago, kaligrama erabiltzen hasi ziren. Eta zer da kaligrama? Kaligrama, olerkiak idazterakoan forma desberdinak egitea, hau da, emakumeei buruzko olerki bat idazten ari zarenean, emakume bat marraztea, zure olerkiaren hitzekin. Azkenik, nire ustez, oso garrantzitsua da idazkera automatikoa, edozein momentutan idaztea, zure sentimenduak adierazteko modu eraginkorra delako. |
URTE OSOKO LABURPENA Euskal Deklinabidea
Perpaus barruan sintagma desberdinen arteko harreman logikoak adierazteko erabiltzen ditugun atzizkien zerrenda. A) Kasu gramatikalak: -NOR-> ez du -NORK-> -K -NORI-> -I B) Leku-denborazko kasuak: NON-> -N NONGO-> -KO/-GO NONDIK-> -TIK/-DIK NORA-> -RA NORANTZ-> -RANTZ NORAINO-> -RAINO C) Gainontzekoak: NOREN-> -EN NOREKIN-> -EKIN NORENTZAT-> -TZAT NORTZAT-> --TZAT ZERIK-> -IK ZEREZ-> -Z/-TAZ (Pertsona izendainekin eta erakusleekin). MUGAGABEA NOIZ? -ZER, ZEIN, ZENBAT -Zenbatzaile zehaztuekin ezezagunak direnean. -Zenbatzaile zehaztugabeekin. -Bihurtu, bilakatu, izendatu, hautatu, aukeratu, joan. -IK beti mugagabean. -TZAT ere bai. -Esamoldeetan: eguzkitan egon, oinez etorri. KATEGORIA GRAMATIKALAK: Izena: Adjektiboa:--> Izenondoa --> Izenlaguna (-en/-ko) Aditza Adberbioa:-->Aditzondoa -->Adizlaguna ADITZA: -Akzioa, ekintza, jarduera, egoera edo dena delakoa adierazten duen hitza. - A Sintagmaren edo predikatuaren gunea da. ADITZA ETA MORFEMAK: -Pertsonak: NOR: N-, H-, D-, G-, Z-,Z-, D- NORI: -T, -K/N, -O, -GU, -ZU, -ZUE, -E NORK:-T, -K/N, ez du, -GU, -ZU, -ZUE, -TE -Denbora morfemak: Orainaldia: -(A)- Lehenaldia: E(N) I(N) -Aditz erroa edo sustraia: -KUS-, -TOR,-KAR-, -ZAR-, -U- -Pluralgileak: -ZKI-, -Z-, -TZA, -IT- -Modua: Indikatiboa-> kontaketarako-> ez du Subjuntiboa-> nahia, desioa,helburua-> -N Ahalera-> ahalbidea, posibilitatea-> -KE Agintera-> agintzeko-> -N, -O -Aditz laguntzaileak: Indikatiboan:-->EDUN-> -U- -->IZAN-> -ZA- Subjuntiboan, ahaleran, aginteran:--> EZAN-> -ZA- -->EDIN-> -DI-/-(ezer) -Aditz partizipioak edo aspektua: Aditzoina edo infinitiboa: etor, joan, ekar Partizipio burutua: -ezer-> jo -N--> joan -TU-> sartu -I--> ikusi Partizipio burutugabea: -T(Z)EN Gertakizuneko partizipioa: -KO/-GO, -EN |